حضرت آیت الله هادوی تهرانی این مجتهد علوم حوزوی و استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه ی علمیه قم در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در تعریف طب سنتی گفت: طب سنتی به مجموعه یی از مباحث طبی گفته می شود که مربوط به پیش از ورود طب جدید از سوی غرب به ایران است. طب ایرانی – اسلامی مجموعه یی از تحقیقات دانشمندان ایرانی مسلمان و غیرمسلمان و نیز برخی مطالب موجود در منابع دینی مانند روایات یا قرآن است. این مجموعه در طول قرون، توسط محققان و دانشمندان ایرانی مورد بررسی، آزمون و آزمایش قرار گرفته و محصول آن طب سنتی نام گرفته است.
وی افزود: این طب با توجه به پیشینه و تحقیقات گسترده در زمینه های مختلف، همواره به عنوان یک طب مکمل و یا در برخی موارد طب جایگزین در کنار طب جدید قابل طرح بوده و هست اما باید توجه داشت که همانطور که طب جدید نیازمند تخصص بوده و نیز دارای منابع، روش شناسی مشخص و اساتید مورد قبول است، طب سنتی نیز دارای روش شناسی، منابع و اساتید است. همچنین همانگونه که در طب جدید نمی توان به هر پزشکی اعتماد کرد، در طب سنتی نیز نمی توان به هرکس که مدعی آشنایی با این مسایل است یا به منابعی که صحت آن ها از سوی شخصیت ها و مراکز قابل قبول تایید نشده است، مراجعه کرد. خدمات طب سنتی باید از منابع پذیرفته شده توسط اساتید و متخصصان قابل قبول در این زمینه دریافت شود.
آسیب های طب سنتی
در نگاه آیت الله هادوی تهرانی، اعتماد بیش از اندازه ی مردم به طب سنتی و روش های درمانی آن بزرگترین آسیب وارده بر این طب است، زیرا بسیاری از افراد گمان می کنند چون داروهای طب سنتی داروهای آزمایشگاهی و مصنوعی نیستند، پس مضر نبوده و استفاده ی بدون قاعده و قانون آن اشکالی ندارد، در حالی که این تصور نادرست است. برخی از داروهای طب سنتی اگر در شرایط بهداشتی و درست ساخته نشده باشند، زیانبار خواهند بود. وسواسی که در انتخاب پزشک و روش درمانی در طب جدید وجود دارد، در طب سنتی نیست و اشکال اصلی طب سنتی نیز همین است. اعتماد بیش از اندازه ی مردم به این طب سبب شده تا فضایی در جامعه ایجاد شود که مطالب طب سنتی بدون دلایل قابل قبول تبلیغ شود. عده یی از کارشناسان مهم طب سنتی نسبت به تولید برخی داروها در شرایط آلوده و به روش های غیربهداشتی ابراز نگرانی می کنند.
وی در ادامه با اشاره به گره زدن طب سنتی با مستندات روایی و قرآنی از سوی افراد سودجو افزود: یکی دیگر از آسیب های مهم طب سنتی گره زدن مطالب آن به دین و قرآن است در حالی که بسیاری از مواردی که در طب سنتی و در رابطه با احادیث و روایات مطرح می شوند، مستندات قرآنی ندارند و اگر هم مستندی وجود داشته باشد یا مربوط به طب کهن است، یا به پزشکانی که تنها از روی تجربیات خود مطالبی را بیان کرده اند، بازمی گردد. همچنین برخی از روش های درمانی که به قرآن پیوند زده می شوند تنها افکار شخصی نویسنده است در حالی که در قرآن هیچ نشانه و علامتی در خصوص این مسایل نمی بینیم.
به بیان استاد هادوی تهرانی، سودجویان طب سنتی، منابع دینی را به عنوان مستند بیان می کنند. این افراد نه تنها تخصصی در امر دین ندارند، بلکه قدرت فهم درست منابع را نیز ندارند و در واقع بدون اینکه از درستی و روایی آن اطلاع داشته باشند، از آن سوءاستفاده می کنند. همچنین عده یی از افرادی که نه صلاحیت علمی و نه صلاحیت دینی دارند، بر اساس سلایق شخصی خود، چیزهایی را مفید یا مضر اعلام می کنند. متاسفانه مردم نیز با اعتماد بیش از اندازه ی خود به راحتی از این سخنان تاثیر می پذیرند و بدون اطلاع از صلاحیت پزشک، سلامت دارو و قابل اعتماد بودن روش های درمانی، به استفاده از طب سنتی اقدام می کنند که می تواند خطراتی را در پی داشته باشد.
این مجتهد علوم حوزوی، در خصوص میزان اعتبار احادیث و روایات مطرح شده در طب سنتی می گوید: یکی از منابع طب سنتی برخی مطالب برگرفته شده از منابع دینی مانند قرآن یا روایت ها است. اما مطالب مطرح شده در این طب، محدود به این منابع نبوده و در این میان برخی مطالب از سنت ها و فرهنگ های دیگر مانند طب یونانی و هندی گرفته شده است که بعدها توسط دانشمندان ایرانی در سایه ی روایت ها و قرآن مورد بازنگری، تحقیق و تکمیل قرار گرفته اند. اما نمی توان گفت که این مجموعه مستند دینی دارد و یا نمی توان گفت طب سنتی برخاسته از کتاب یا سنت است زیرا تنها برخی از مطالب موجود در طب سنتی دارای سند دینی است که البته در این زمینه نیز باید با احتیاط و وسواس برخورد کرد زیرا فهم منابع دینی نیاز به دقت بسیار دارد. متاسفانه بسیاری از کسانی که در این زمینه اظهار نظر می کنند خود، فاقد صلاحیت علمی هستند.
راهکارها
آیت الله هادوی تهرانی مجتهد علوم حوزوی در بیان راهکارهای کاهش آسیب های طب سنتی به نقش دانشکده های طب سنتی اشاره کرد و گفت: طی اقدامی که از چند سال پیش توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت گرفت، رشته ی تخصصی طب سنتی در کشور ایجاد شد و این امر در طولانی مدت می تواند عاملی برای کنترل کلام طب سنتی باشد. باید از تمام منابع موجود در این زمینه استفاده کرد، زیرا این رشته، رشته ی نوپایی در داخل کشور بوده و دارای ریشه های عمیق در فرهنگ و تمدن ایرانی – اسلامی است. همچنین باید دست اندرکاران این رشته تلاش کنند تا از تمام ذخایر موجود در داخل یا حتی خارج از کشور استفاده کنند.
وی با هشدار در خصوص دو جریان خطرناک بر سر راه این مسیر افزود: افراط در طب سنتی و پذیرش بی چون و چرای مطالب در این حوزه باید اصلاح شود و افراد خطرناکی که مطالب طب سنتی را با اوهام و توهمات خود گره می زنند، باید از سر راه این مسیر برداشته شوند و خطر دیگر، نگاه تفریطی به طب سنتی است که آن نیز باید اصلاح شود.
به اعتقاد استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم برخی از پزشکان نسبت به طب سنتی حساسیت داشته و به محض اینکه نام این طب به میان می آید، واکنش منفی از خود نشان می دهند، گویی تمام مطالب طب سنتی باطل است. در حالی که هر دو نگاه نادرست است. هم نگاه افراطی و هم نگاه تفریطی. طب سنتی حاوی مطالبی سودمند در تمامی زمینه ها است که باید با نگاه علمی و تحقیقی مستند به روش های قابل قبول بازنگری شود و توسعه یابد. این امر تنها در پناه کار علمی و دانشگاهی صورت خواهد پذیرفت.
از نظر آیت الله هادوی تهرانی برای تصحیح دیدگاه های موجود نسبت به طب سنتی مجموعه های علمی در دانشگاه های علوم پزشکی و مجموعه های فرهنگی و رسانه یی باید با تحلیلی قابل قبول، بدون افراط و تفریط، توانایی ها، محدودیت ها و کاستی های و امتیازات طب سنتی را عرضه کنند و ذهنیت عمومی جامعه را نسبت به این امر اصلاح کنند[1].
دفتر آیت الله هادوی تهرانی